قیمت های درج شده در فهرست بها، برمبنای قیمت نیروی انسانی، ماشین آلات، مصالح و حمل، با امکان دسترسی آسان به مصالح و خدمات می باشد.
بنابراین جهت جبران هزینه های مضاعف برپایه توزیع امکانات زیربنایی، شرایط آب و هوایی در سطح کشور، شرایط جغرافیایی، نیروی انسانی و بعد مسافت از مراکز اصلی، ضریب منطقه‌ای به شرح زیر تعیین و در برآورد هزینه اجرای عملیات، منظور می شود
تفسیر: قیمت های مندرج در فهرست بها، برمبنای استعلام گیری از مراکز اصلی در نظر گرفته می شود، مراکز اصلی مناطق شهری هستند که باتوجه به توزیع امکانات زیربنایی گسترده و مناسب و شرایط آب و هوایی و جغرافیایی مطلوب امکان دسترسی آسان برای تامین نیروی انسانی، ماشین آلات و مصالح در این مناطق فراهم است.
برای مثال دو شهر تهران و عسلویه را در نظر بگیرید؛ در شهر تهران باتوجه به وجود امکانات گسترده و مناسب، و دسترسی راحت تر به نیروی انسانی، ماشین آلات، مصالح و حمل، قیمت تمام شده موارد یادشده نسبت به شهر عسلویه کمتر خواهد بود، در واقع به واسطه اینکه شهر عسلویه از لحاظ آب و هوایی و جغرافیایی شرایط سخت تری نسبت به تهران دارد و همچنین باتوجه به عدم وجود امکانات زیربنایی نسبت به شهر تهران، قیمت تمام شده نیروی انسانی، ماشین آلات و ابزار، مصالح و حمل بالاتر خواهد بود.
فرض کنید در منطقه ای دور افتاده مثلا یکی از روستاهای اطراف استان خراسان جنوبی قرار است کارخانه‌ای احداث شود.
برای برآورد هزینه انجام چنین پروژه ای به سراغ فهرست بها می‌رویم تا قیمت ردیف فعالیت‌های پروژه را استخراج کنیم.
قیمت‌های مشخص شده در فهرست بها با توجه به هزینه‌های مناطق شهری که دسترسی خوبی به امکانات مورد نیاز برای ساخت و ساز دارند مثل تهران مشخص شده است ولی این قیمت‌ها باید در تمام شهرها و با توجه به نوع پروژه مورد استفاده قرار گیرد.
برای پروژه‌ای که دسترسی به امکانات بسیار سخت و پر هزینه تر است، از مفهومی به نام ضریب منطقه ای استفاده می‌کنیم.
ضریب منطقه ای عددی است که توسط سازمان برنامه و بودجه در بخشنامه‌ای به نام، ضریب های منطقه ای کارهای پیمانکاری برای هر منطقه مشخص شده و در محاسبات اعمال می‌شود. با اعمال این ضریب که عددی بزرگتر از یک است قیمت ردیف‌های فهرست بها با توجه به منطقه‌ای که پروژه در حال انجام است محاسبه می‌شود. در واقع ضریب منطقه ای هزینه اضافی که برای تامین کالا و خدمات در مناطق دور افتاده تر تحمیل می‌شود را محاسبه می‌کند.
شاخص‌های تعدیل قطعی آحاد بها سازمان برنامه و بودجه برای پروژه‌های عمرانی در سال ۱۴۰۲ در ایران، ابزاری حیاتی برای تطبیق هزینه‌ها و بودجه‌بندی پروژه‌ها با تغییرات اقتصادی و تورم می‌باشند که از آن به تعدیل 1402 هم یاد می شود.این شاخص‌ها، که معمولاً بر اساس تغییرات قیمت مواد اولیه، دستمزد کارگری، و هزینه‌های ماشین‌آلات تنظیم می‌شوند، به منظور اطمینان از این که پروژه‌های عمرانی با توجه به تغییرات اقتصادی و بازار به صورت مالی قابل اجرا باقی بمانند، به کار گرفته می‌شوند.
سازمان برنامه و بودجه با استفاده از این شاخص‌ها، به تعدیل قراردادها و بودجه‌های مربوط به پروژه‌ها می‌پردازد تا از تأخیر در پروژه‌ها و افزایش بیش از حد هزینه‌ها جلوگیری کند. این شاخص‌ها نقش کلیدی در برنامه‌ریزی و اجرای پروژه‌های عمرانی دارند و به مدیریت دقیق‌تر منابع و تخصیص بهینه بودجه کمک می‌کنند.
ممکن است احداث یک شهرک صنعتی خارج از محدوده شهری ملاک عمل باشد، در این صورت نیروی انسانی که در محدوده شهر فعالیت دارد نسبت به نیروی انسانی که خارج از محدوده شهری فعالیت دارد، دستمزد پایین تری خواهد داشت. پس در یک مفهوم نهایی می توان گفت، ضریب منطقه، ضریبی است به جهت جبران هزینه های ناشی از خارج از مراکز اصلی بودن.
نکته: موضوع قرارداد در پروژه های عمرانی، موضوع بنیادی و حائز به اهمیت برای ارکان مثلث پروژه (کارفرما،پیمانکار و مشاور) می باشد. تهیه اسناد قرارداد در زمان مناقصه توسط مشاور و کارفرما و بررسی همان اسناد توسط پیمانکار، در موفقیت و پیشبرد پروژه های عمرانی بسیار موثر است.
اگر در قرارداد، اعمال ضریب منطقه ای قید شده باشد، یعنی برآورد هزینه‌ها با اعمال ضریب منطقه ای انجام گیرد، پیمانکار می‌تواند در صورت وضعیت‌ها و آیتم‌های فهرست بها این ضریب را اعمال کند. اما در صورتی که در قرارداد و برآورد هزینه، ضریب منطقه ای در نظر گرفته نشود، پیمانکار نمی‌تواند در تنظیم صورت وضعیت‌ها این ضریب را اعمال کند. چرا که اصولا پیمانکار در ابتدا برای پیشنهاد قیمت، نبود ضریب منطقه ای را در نظر گرفته و عدد بالاتری را اعلام کرده است.
تاریخچه ای از ضریب منطقه ای
ضریب منطقه‌ای تا فهرست بهای واحد پایه سال 1387، در پیوست چهارم با عنوان “ضریب منطقه‌ای” در نظر گرفته شده بود و براین اساس در زمان برآورد هزینه اجرای کار، مهندس مشاور براساس منطقه مربوط به عملیات اجرایی، ضریب منطقه‌ای را بخشنامه مربوط استخراج و در محاسبات لحاظ می کرد.
با ابلاغ فهرست بهای واحد پایه سال 1388، پیوست چهارم (ضریب منطقه‌ای)، از فهرست بها حذف گردید.
از سال 1388 تا 1394/04/30 به طور کلی در برآورد هزینه اجرای کار، ضریب منطقه ای استفاده نمی گردید.
در تاریخ 1394/04/30 بخشنامه ضریب های منطقه ای کارهای پیمانکاری با شماره 94/69416 ابلاغ گردید. بنابراین بخشنامه مجدد استفاده از ضریب منطقه‌ای در برآورد هزینه اجرای کار احیا گردید.
و در نهایت با ابلاغ فهرست بهای واحد پایه سال 1401، ضریب منطقه ای در پیوست 4 مجدد به فهرست بها اضافه شد.
ضریب منطقه ای عددی است که توسط سازمان برنامه و بودجه برای هر منطقه از کشور مشخص شده و هدف آن جبران هزینه اضافی است که برای اجرای پروژه در مناطق دور افتاده و دورتر از امکانات تحمیل شده است. در این مقاله درباره بخشنامه ضریب منطقه‌ای، نحوه استخراج آن از جداول ضرایب و همچنین چگونگی اعمال آن در محاسبات صحبت کردیم برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید به سایت مدیر ساخت مراجعه کنید.
